( My swan song)
म चलोकडा; गोरैया--
म घण दनेर चितरोतो क,म मार तांडेर गोरमाटीती कना बोलीयूं ? आज फरसत मळगी करन तमाती वातेचीते कररो छू...!
तांडेती मारो आदिम काळेतीज सांस्कृतिक नातोतगातो छ.इ नातो समाजशास्त्रेर अभ्यासकेनं घणो मोलेर ठरचं.जतंजतं तांडो पेडो,नंगरीवसती आढळ आवचं ओतं ओतं मारो जलम कटतो आयो छ,करन अभ्यासक मनं *हाऊस स्पारो* ये नामेती ओळखचं.तांडेपेडेर आसरेती भी घर घर माळो मांडन म मारो संवसार मांडूचू.जागतिक स्तरेपं म *गोरैया* ये नामेती ओळखावचूं."गोरैया"ई बोली माईरो शब्द छ.हानू अभ्यासकेर केणो छ. *गोरैया* इ शब्द गोरबोली भाषा व्यवहारे माईती भुलाडी पडगो कोनी विये इ केपरती? *गोर-गोरैया* ये नाम साधर्म्य इ एक स्वतंत्र सोजारो विषय छ.ये नाम साधर्म्येनं गोर संस्कृतीरो भी आधार छ,करन बळकट सिद्ध वचं.
तांडो मार जगणेरो सुरक्षित ठकाणो छ."गोरैया"ये नामेर व्युत्पत्तीर जड जतरी उंड छ,ओतेतीज "गोर"ये शब्देर व्युत्पत्तीर सोजा लेतू आणो शक्य छ. *गोर- गोरैया* इ नाम साधर्म्य एके संस्कृतीर सहजीवनेर चित्ताणी सिद्ध वचं.गोर धाटीमं *चलोकडा-गोरैयानं* गोर छोरीऊर पेलो धणी मानचं.येर लारं समाज शास्त्रीय कारण भी छ.आज भी वेतडूर गोळ खायेर आंगड्या "चलोकडा-गोरैयार" गोळ खायेर वयिवाट तांडेमं रूढ छ.वेतडूर गोळ खायेर आंगड्या चलोकडार गोळ न खादे केलं तो चलोकडा-गेरैया साटीसरापे देदीये ई डर तांडेन छ. ये भावना माईती "चलोकडार"गोळ खायेर प्रथा रूढ हूयी छ. समाज शास्त्रेर भाषामं येनं 'भीतीयुक्त आदरभाव' कचं.
गोर धाटीर पंण्णो नकता माईर सात भांगे माईर *चलोकडार भांग* घण मोलेर रचं.ये चलोकडार भांगेनं डायसाण *कुवार वसा* कचं. इ कुवार वसा समाज शास्त्रेर भीतीयुक्त आदर भावेरो एक उत्कृष्ट उदाहरण ठरचं.घरेर आसरेती चलोकडी माळो मांडन पिलीपीलार संगोपन करचं,जना चलोकडा माळेर बंडाऊ बेसन रातदन पिलीपीला रखवाली करचं.येनं अभ्यासकेर मतेर भी आदार छ.चलोकडी-चलोकडार ये कौटुंबिक करारे माईती गोर धाटीमं "कुंभार वसा" नामेर भांग करेर चाल पडी छ."कुवार वसा" ई नैसर्गिक पूजा पद्धतीरो भावाविष्कार छ.
मुक्त लैंगिक जीवन पद्धतीरे काळेमं कौटुंबिक जीवन पद्धतीरो *वसा* आदिम गोर टोळीनं ये चलोकडी/ चलोकडारे सह जीवन संस्कारे माईती मळो छ,जनाती पंण्णेर नकतामं पाच खंडेर प्रतिक पाच कल्डीपं *वडतो चलोकडा-गोरैयार* प्रतीक मेलेर वयीवाट रुढ हुयी छ.
"प्रजनन प्रक्रियेत नर वाणाचे स्थानही महत्वाचे असते याची जाणीव गोर टोळ्यांना या "चीमणा"पक्ष्याकडून झाल्या नंतर मुक्त लैंगिक जिवन पद्धत संपूष्टात येऊन पतीपत्नीचे नाते दृढ झाले.कालांतराने लग्न संस्था अस्तित्वात आल्या नंतर गोर गणांच्या लग्नात पाच मडक्याच्या उतरंडीवर *चिमणा-गोरैया* या पक्ष्याचे प्रतिक ठेवण्याची व कुवार वसा नावाची चलोकडा पूजा पद्धत स्विकृत करण्यात आली. (संदर्भ- गोरमाटी संस्कृती आणि संकेत- भीमणीपुत्र)
गोरुरो ई "गोर"करेरो कालखंड निश्चितज नवाश्मयुगीन संस्कृती माइरो रेणू ई शक्यता भी नाकारतू आयेनी.येर संकेत आज भी गोरुर परंपरागत मौखिक वाड;मय अन सांस्कृतिक वैशिष्ट्येमं जीवते छ.नवाश्मयुगीन कृषी संस्कृतीरो उगमेर संकेत भी गोर धाटी माईर तीज उत्सवेमं लाबरे छ.
आतं धेनेम लेये सरिक वात कतो तीज उत्सवेमं सेर आंगड्या बगर सिकळीरो *चलोकडारो दोना* बोराणू लागचं.अन मोट्यारमाल छोरा कनेती ई चलोकडारो दोना खोसाणू लागचं.मावळती स्त्री सत्ता अन पुरुष प्रधान संस्कृतीरो उगवतो कालखंड ये दोयी माईर संघर्षेरो ई प्रतिक छ."पेरलेले उगवते" ई अन जैविक गेन गोर छोरीन चलोकडा-गोरैया कनेती सिकेन मळो छ.जनाती चलोकडा/गोरैया गोर छोरीऊरो पेलो धढी केरायेन लग्गो.खेती कतो कृषीरो सोजा सेर आंगड्या स्त्री लगायी छ.हानू रसियन शास्त्रज्ज्ञेरो केणो छ.कयिक शास्त्रज्ज्ञेर केण छ क, खाद्यान्ने पैकी घंऊरो शोध सेर आंगड्या लागो छ.
गोरुर तीज उत्सवे माईरो घंऊ,चलोकडारो दोनारो महत्व अन मोटीयार छोरीरो संबंध ये से वाते जर धेनेमं लिदे केलं तो रसियन शास्त्रज्ञेर नंजरे माईर खेतीर शोध लगायेवाळ पेल स्त्री ई गोर छोरी सिद्ध वचं. गोरुर परंपरागत मौखिक वाड;मयेमं ये संदर्भेमं खुब पुरावा विकरारे छ. नवाश्मयुगीन कालखंडेर *मेयरगड* संस्कृतीमं तीजेर रुपेमं कृषी संस्कृतीरो शोध लागो येरो स्पष्ट पुरावो हेटेर गीदेमं आज भी जीवतो छ.
*तू मेयरगडेती आयीये सोनकी*
*मोयनारो दळ भीजेगो!*
*तू तीजेरी सोजा लायीये सोनकी*
*मोयनारो दळ भीजेगो!!*
*मेरसंग्या* इ गोर धाटी माईर माटीरो प्रचलित नाम *मेयरगड संस्कृती* आईडिन्टिटीरो एकमेव पुरावो छ.मेयरगड,मेरीगड,मेरसंग्या ये नाम सिंधू पूर्व *मेहरगड* ये नातेती संगत दरसावचं.
गोरबोली भाषा मौखिक वाड;मये माईर *सण* (बोरुताग) *हारपणि* ये जीवते नाम *मेहरगड- सिंधू संस्कृतीर* अवशेष करन मुंड्याग आवचं.आज भी गोरगणेर वाया नकता माईर दोयी मुसळेर आगलबगल "सण" छणकेर वयीवाट छ.
केयेन मतलब आतराज क,गोर धाटी माईर "मेयरगड,घंऊ,तीज,चलोकडा-गोरैया,अन चलोकडार दोना बोरायेर प्रथा ये गोरुर आदिम इतिहासेसाममू जायेर एक "लाॅजिक पासवर्ड" ठरचं. आतरी वात खर!
संदर्भ-
१,गोरमाटी संस्कृती आणि संकेत
भीमणीपुत्र
२,विकीपीडिया
भीमणीपुत्र
मोहन गणुजी नायक
